Juni 2013

Op vrijdag 7 juni 2013 ben ik weer vertrokken naar Gambia. De put was bijna binnenkort klaar dus naar Gambia voor de oplevering. Om 16.00 uur vertrok mijn vlucht vanaf Schiphol. Het zou een lange zit worden want het is low season en dan is er een stop op de Kaap Verdische eilanden om daar ook mensen af te zetten. Het ligt op dezelfde afstand als Gambia, ca 6 uur vliegen. Er is een stop van een uur en dan is het nog ruim een uur vliegen naar Gambia. Al met al ruim 8 uur reizen ipv de gebruikelijke 6 uur. Rond 23.00 uur lokale tijd landde ik op Banjul Airport. Yusupha stond mij al weer op te wachten, hij had die avond dienst bij de brandweer op de luchthaven. Koffers opgewacht en toen naar de aankomsthal. Mijn brother Yaya haalde mij, samen met Wuday, op. Hij had net een nieuwe taxi gekregen via Nederlandse kennissen. Een Toyota 4-wheel bus, deze kwam van de spuiter af omdat alle tourist taxi's groen moeten zijn. Hij mocht geen toeristen vervoeren in de witte versie.

Ik had vanuit Nederland een tas met voetbalkleding meegenomen, genoeg om en compleet team aan te kleden. Deze kleding geeft Yaya aan het team in zijn woonplaats Brufut. Zondag ben ik uitgenodigd om naar de eerste wedstrijd in het nieuwe tenue te kijken. Ga wat leuke actiefoto's en een groepsfoto maken. Rond 24.00 uur was ik in het appartement, ik heb nog wat gegeten en gedoucht (jawel! Weer een koude douche maar dat went al snel) Het appartement ziet er weer keurig en schoon uit. Ik was iets eerder dan verwacht, Alagie was nog bezig met de schoonmaak.

Zaterdagmorgen lekker uitgeslapen, was toch een lange reis op zaterdag en ik zat nog onder de dope (antibiotica) vanwege mijn longontsteking. Dus een lekker relaxt dagje. Even een ontbijtje halen bij de local shop. Ik loop de compound uit en wordt aangehouden door twee mannen en een vrouw, keurig in pak. Ze waren erg vriendelijk en wilden mij wat vertellen. Eén van de mannen had een zwarte aktentas onder de arm. Deze werd geopend en er kwam een blad uit: The Watchtower. Ik wist niet dat Gambia ook al Jehova's kende, dat was nu wel het laatste wat ik hier verwachtte. Am sorry I am not interested zei ik en de mannen en de vrouw groetten vriendelijk en liepen verder. Dit heb ik in Nederland wel anders meegemaakt zoals blijven aandringen, agressiever worden. Op naar de local shop op de hoek. Good to see you back was de begroeting van de man in de local shop. Zin in een lekkere tapalapa met canned beef en een kop thee. Bij terugkomst in het appartement bleek dat de gasbus leeg was, geen probleem. Alagie was er niet maar mum zei dat Aba zo zou komen. Dus lekker fruitjuice bij het ontbijt, op mijn terras van het appartement. Even later kwam Aba al met een andere gasfles.

​Het was een rustige dag op zaterdag. Wat boodschappen gedaan, lekker langs het strand gelopen en weer veel kennissen gesproken in de Senegambia Strip. Toen ik terugkwam in het appartement meende ik gas te ruiken. Ik rook dat ook al toen Aba net de fles verwisseld had maar dacht dat dit aan de omwisseling lag. Aba kwam meteen kijken en het lag aan de koppeling op de fles. Hij draaide de moer wat strakker aan en zei: I will check if there is still gaz leaking. Ik had verwacht dat hij met water en zeepsop zou controleren maar hij had zijn eigen methode. Hij pakte zijn aansteker, deed deze aan en hield de vlam bij de koppeling. Ik zou het zelf anders gedaan hebben maar het was wel effectief, er kwam nog steeds gas uit de koppeling. Gelukkig had ik alle deuren openstaan dus was er geen gas opgehoopt in de keuken. Aba plaatste een nieuwe koppeling en de gaslucht was weg, nog even en laatste controle door Aba en alles is nu goed.

​Op zondag heb ik gekookt voor de hele familie van Wuday. Er stond goulash op het menu. Het is niet voor de lunch maar voor dinner dus ipv van om 1400 uur moest het om 2000 uur klaar zijn. Even naar de markt in Serrekunda om alles vers te halen en dan aan de slag. De goulash moet ca 4 uur opstaan voordat het goed gaar is. Heb ik tussentijds mooi de gelegenheid om naar de wedstrijd van het team van Yaya te kijken in Brufut. Ze voetbalden dan voor het eerst in de shirts en broeken die ik meegenomen had vanuit Nederland (Herwers/Hercom bedankt!!) Ik heb wat mooie plaatjes geschoten van deze wedstrijd en ook een officiële groepsfoto gemaakt. Dinsdag kon ik pas voor het eerst naar onze compound. Yusupha moest veel werken. Dus had ik het programma wat omgegooid, no problem. Maandag op pad om inkopen te doen voor Kumpara Art & Design. Wuday heeft al wat voorbereidend werk gedaan dus we kunnen gericht op pad. Heb al wat leuke ideeën, e.e.a. is al te zien: www.kumpara-artdesgin.com. Daarnaast had ik weer een aantal gesprekken staan, ook het netwerken blijft hier belangrijk!!

​Zondag om 17.00 uur werd ik verwacht op het plaatselijke voetbalveld van Brufut. Ik zag al een aantal mensen lopen in de geel-zwarte shirts van autobedrijf Herwers. Ik werd voorgesteld aan het bestuur van de club, de naam van de club was Jammeh Kunda. Ze waren erg blij met de shirts en broeken en vroegen mij om hun dank over te brengen aan de sponsor in Nederland. Volgens een goede moslim traditie hebben wij samen gebeden en toen kon de wedstrijd beginnen. De tegenstander was AC Milan, een andere ploeg uit Brufut. De nieuwe outfit gaf Jammeh Kunda vleugels, ze waren erg sterk op het veld. Ik had mijn 'nieuwe' camera meegenomen en als een echte sportfotograaf had ik mij opgesteld achter het doel van de tegenstander. Geconcentreerd volgde ik door de lens van mijn camera het spel. Het was bijna rust en ik liep alvast naar de zijkant toen ik achter mijn rug een luid gejuich hoorde. Jammeh Kunda had gescoord!!! Alleen jammer dat ik op dat moment net met de rug naar het speelveld stond. Volgende keer beter, dus niet. Ook bij de tweede goal was ik met de aandacht ergens anders maar toch ging de winst (2-0) naar ons team. Autobedrijf Herwers hartelijk dank voor jullie sponsoring. Na de wedstrijd ben ik nog met het team op de foto gegaan.

Die avond had ik beloofd om te koken voor de familie van Wuday. Goulash stond op het menu en Wuday hielp mij met het koken. Alles vers gehaald op de markt en bij Marouns Supermarket en Right Choice Supermarket. Rond 1300 uur begonnen zodat het klaar was voordat we naar de voetbalwedstrijd zouden gaan. Ik had bewust wat meer kruiden gebruikt want ze houden hier van spicy. Ik heb al eens vaker goulash gekookt. Ik heb toen gevraagd of het spicy genoeg was en ze zeiden ja. Maar gedurende het eten verschenen er allerlei kruiden potjes en flessen op tafel dus de hint was duidelijk. Ik heb deze keer een paar keer geproefd en het schroeide een beetje op mijn tong dus moest het wel spicy genoeg zijn. Na de voetbalwedstrijd nog even naar de bakker voor vers brood voor bij de goulash. De bakker verkoopt een soort stokbrood: tapalapa, een smal en lang brood met een harde korst en senfou, een wat breder stokbrood met een zachte korst. We kochten 11 stuks senfou wat dat kon iedereen makkelijk eten. De pot met goulash opgehaald en op weg naar de familie van Wuday in Banjulding. Deze plaats ligt dichtbij het vliegveld. Wuday's moeder verkoopt voedsel aan de medewerkers op het vliegveld en Wuday's vader werkt er bij de metrologische dienst. De hele familie (ca. 15 personen) zat al op ons te wachten. Nog even de pot met goulash op het houtvuur en dinner was ready! Normaal gesproken kook ik altijd te veel maar dit keer ging het op tot op de laatste kruimel. Wuday's vader schraapte de schaal leeg met de opmerking: This plate is clean now and dont need to be washed. We hebben nog gezellig nagepraat en mijn brother Yaya en ik gingen weer richting Kololi. Wuday's vader bedankte mij namens de familie met de woorden: the best cooks in life are men! Een beter compliment had ik niet kunnen krijgen. Yaya zette mijn af bij mij appartement in Senghore Kunda.

​Maandagmorgen op pad voor Kumpara Art & Design. Wuday had al wat voorwerk verricht dus konden we snel een groot aantal kramen bezoeken op de markt in Serrekunda. Ik heb nog niets gekocht alleen maar onderhandeld. Woensdag ga ik terug om definitief te kopen. Heb al veel leuke spullen gezien, e.e.a. is te zien (en natuurlijk te koop!!!) op www.kumpara-artdesign.com. Maandagmiddag naar Banjul. Wuday is dit jaar afgestudeerd aan Gambia University in Computer Sience. Voor haar masters moet ze naar het buitenland, dat kan niet in Gambia. Meestal gaan ze dan naar de VS, Groot Brittannië of naar het Oosten (China, Taiwan). Voor deze masters moet dan bij de president een scholarship aangevraagd worden. Wuday had nog geen paspoort, deze is vereist voor een scholarship. Deze kan alleen maar aangevraagd worden bij Immigration in Banjul. Nieuwsgierig als ik ben wilde ik wel eens weten hoe dat in zijn werk gaat, het aanvragen van een paspoort. Eerst heb je een medische verklaring nodig dus de eerste stop was het Victoria Teaching Hospital vooraan in Banjul. Er staan bewakers aan de poort en zij nemen de aanvraag in behandeling, ze kijken heel belangrijk naar het formulier en nemen ook het geld in ontvangst. Een van de bewakers is een kennis van Wuday's vader dus het ging betrekkelijk snel. We moesten nu eerst naar Immigration en op de weg terug zou de verklaring klaar liggen. Het was nog een hele onderneming om Immigration te bereiken. Immigration ligt in het centrum van Banjul maar bijna alle straten zijn opgebroken voor onderhoud. Na ongeveer een half uur rondgereden te hebben in de buurt van het gebouw vonden we de juiste straat. Gelukkig reed Yaya dit keer want het was een grote chaos in de straten van Banjul en dus niet echt handig om zelf te rijden. Eenmaal aangekomen bij Immigration begon de zoektocht naar de juiste functionaris. Eerst naar de tweede verdieping maar daar bleek niemand te zijn, toen weer naar beneden. Terug naar de eerste verdieping maar daar moesten we niet zijn. Achteraf kon het aanvraagformulier gewoon bij de ingang opgehaald worden. Het was een gang van kastje naar muur en weer terug. Buiten op de stoep stond een tafel met erachter twee mensen die het formulier invulden. Na een aantal handtekeningen en stempels was de aanvraag bijna compleet. Wuday was een kopie van haar birth certificate vergeten en haar vader moest nog tekenen. Gelukkig woonde één van de mannen dicht bij haar huis en hij wilde de getekende aanvraag wel mee terug nemen naar Banjul. Op de weg terug lag de verklaring van de arts al op ons te wachten.

Rond 1800 uur kwam Ebrima Colley bij mij op bezoek. Hij had de contacten gelegd met de aannemer voor het graven van de put in onze compound. De put was nog niet af maar ze zaten al op een diepte van 11 meter. Nog maar 4 meter te gaan dus bijna klaar. Het graven had vertraging opgelopen door een grote kei op 4 meter diepte. Heb met Ebrima afgesproken dat de helft van de kosten nu betaald worden en de rest bij oplevering van de put (volgende week) De andere helft van het bedrag staat nu op onze gambiaanse rekening tegen een superkoers van 49!!

Dinsdagmorgen op weg naar onze compound in Busura. Yaya had een gezelschap toeristen voor een rondleiding dus Mohammed kwam ons ophalen met zijn jeep. Mohammed is ook een goede kennis van ons en een mooie verteller. Vanaf Senghore Kunda eerst naar Banjulding om Wuday op te halen. Daarna in Busumbala Yusupha oppikken. In Brikama een stop om een zak rijst voor de Alkalo te kopen en minties voor de kinderen. Vorige keer was er volop werk aan de weg van Brikama naar de grens met Senegal. Het plan is om deze weg te verharden. Dit keer was er nog meer werk aan de weg. Vrachtwagens reden af en aan om zand aan te voeren. De weg wordt wel twee meter opgehoogd. Sommige huizen moeten verdwijnen omdat ze letterlijk en figuurlijk in de weg komen te staan. Het opgebrachte zand werd aangewalst en natgemaakt. Het grootste gedeelte van de route reden we naast het nieuwe traject maar soms moesten we op het rulle, natte zand rijden. Ook was dat gedeelte nog erg scheef. Voor de jeep van Mohammed was dat geen probleem maar vóór ons reed een Bush taxi. Deze bush taxi was bepakt en bezakt en schoof als het ware door het rulle zand. Soms draaide de voorkant opzij weg en dan weer de achterkant. Doordat de grondslag zo scheef was begon de bovenkant van de bush taxi over te hellen. In gedachte zag ik de overvolle bus al kantelen maar het ging nog maar net goed. Onze jeep had geen enkel probleem met de moeilijke ondergrond en we kwamen veilig bij het huis van de Alkalo aan. De Alkalo is nooit thuis omdat hij werkt in Brikama als politieagent. We worden meestal ontvangen door zijn first wife maar zij was er ook niet dus nam zijn second wife de honneurs waar. Zij heette ons van harte welkom en bedankte ons voor de rijst.

​Bij onze compound stonden Kebba en Ebou (de 1e en 2e marabout) ons al op te wachten. We werden hartelijk begroet en het e.e.a. werd besproken in het huis van Kebba. Na de bespreking stond een lekker glaasje attaya (green tea) op mij te wachten. Ik heb ook nog even gesproken met mevr. Dulo Sarr, onze vroedvrouw in opleiding. Het gaat goed met haar opleiding in Brikama en zij zal de opleiding volgens planning in september afronden. Nu naar de put kijken want dat was de reden voor mijn reis. Ik wist dat de put nog niet af was, dat had Yusupha mij verteld toen ik aankwam op het vliegveld afgelopen vrijdag. Maar ik kon zien dat er keihard gewerkt was en nog steeds werd. Zoals ik al vertelde had men pech met het graven. Op 4 meter zat een enorme kei. Ik heb de brokstukken gezien, deze waren letterlijk keihard. Ondanks deze kei zat met nu toch al op 11 meter, nog 4 meter te gaan!! Eind volgende week zal de put af zijn en kunnen we verder met de handpomp via Stichting Fairwater.org. Er is goede hoop op een Blue Pump omdat wij nu ook bezig zijn via Join the Pipe. Join the Pipe plaatst water tappunten in (dorps)kernen en 10% van de aanlegkosten doneert Join the Pipe aan een waterproject in Afrika. Gemeente Oost Gelre waar ik werk, laat in haar 8 kernen een water tappunt plaatsen via Join the Pipe. Join the Pipe heeft aangegeven dat de Gemeente ook zelf een waterproject mag adopteren in Afrika, Join the Pipe zal dan haar bijdrage daar aan besteden. In overleg met onze directeur heb ik een verzoek gericht aan het College van Burgemeester en Wethouders van Gemeente Oost Gelre om ons project te adopteren voor de donatie van Join the Pipe. Op deze manier komt de Blue Pump heel (snel) dichtbij. Ik heb goede hoop dat het College ons zal steunen want Gemeente Oost Gelre (en haar personeel) heeft al vaker ons project een warm hart toegedragen. Na een tweede glaasje attaya en een zak vol met jurr (mango's) gingen wij weer terug. In Busumbala zijn wij uitgestapt bij Yusupha's huis. We hebben een tijdje gepraat over van alles en nog wat terwijl we zaten onder de mango-tree. Ik was vooral benieuwd naar de familie-verhoudingen in Gambia. Ze praten altijd over brothers and sisters, cousins, dads, aunties and mums. Ik denk dat ik het nu een beetje duidelijk heb. Een gezin heeft een mum en een dad. Zij hebben kinderen. De broers van dad worden ook dad genoemd, de zusters van dad worden auntie (tante) genoemd. De zusters van mum worden ook mum genoemd terwijl de broers van mum worden uncle (oom) genoemd. De neven en nichten van dad's kant worden brothers en sisters genoemd maar de neven en nicht van mum's kant worden cousins genoemd. Het is ingewikkeld maar ik denk dat ik het nu snap.

​Fatou, de vrouw van Yusupha, had weer een heerlijke lunch voor ons gekookt. Zij weet wat mijn favoriete lunch is: Domoda met Buleto: rijst met een pindasaus er overheen. In de pindasaus zitten casave, kool, wortel, aubergine, chilipepper en buleto (fishballs, soort gehaktballetjes maar dan van vis) Terug in het appartement eerst even lekker douchen. Ik zat behoorlijk onder het stof. Ook was ik bedekt met gruis van charcoal (kolen). Charcoal wordt, naast hout, gebruikt om op te koken. We hadden een aantal zakken meegenomen voor Mohammed en voor de ouders van Wuday omdat deze in Busura een stuk goedkoper zijn. Deze charcoal wordt verpakt in oude rijstzakken. Deze zijn enigszins poreus. De zakken werden boven op de jeep vastgeknoopt maar bij elke bult of gat in de weg dwarrelde het gruis in de bak van de jeep. Toen ik in mijn appartement aankwam was ik mooi gekleurd: roodbruin door de zon, geelbruin door het stof en zwartgrijs door de charcoal. Even lekker onder de (koude) douche en ik zag de meeste kleuren verdwijnen in het doucheputje.

Woensdag met Wuday op business-trip. Terug naar de markt in Serrekunda om de spullen te kopen voor Kumpara Art & Design (www.kumpara-artdesign.com) die wij maandag al gezien hadden. Het was niet druk op de markt omdat het low-season is. We zijn gericht naar een aantal kramen gelopen en alles afgehandeld zoals we maandag afgesproken hadden. Ik heb weer mooie spullen gekocht zoals: omslagdoeken, houten kettingen en armbanden, schelpen armbanden, armbanden van hoorn. Ik had nog veel meer mee willen nemen maar moest oppassen dat ik niet te veel kilo's in mijn koffer zou hebben. De nieuwe aankopen zijn, samen met alle andere artikelen, te bewonderen op de website www.kumpara-artdesign.com (of in de showroom - op afspraak).

​Donderdag heb ik een bezoek gebracht aan het atelier van Isha Fofana, Mama Africa. Zij heeft in BatuKunku, in de buurt van Tanji, een atelier en expositieruimte/tuin. Zij maakt mooie schilderijen waarin vrouwenfiguren centraal staan. Zij wil met haar werk de positie van de Gambiaanse vrouw in de maatschappij verstevigen. Zij geeft ook cursussen aan meisjes en jonge vrouwen zodat zij zelfstandig kunnen zijn in het dagelijks leven (o.a. schildercursus, naaicursus, pottenbakken, batik en stofbewerking) Isha heeft jaren in Europa gewerkt en is op verzoek van de Vice President teruggekeerd naar Gambia om zich in te zetten voor de positie van de vrouw. Zij heeft al enkele keren geëxposeerd in Duitsland, Frankrijk en Belgie maar in Nederland is zij nog niet zo bekend. Zij heeft Kumpara Art & Design toestemming gegeven om haar werk te promoten en te verkopen in Nederland. (zie: https://kumpara-artdesign.com/kunst.html)

​Donderdagmiddag weer een lesje gambiaans koken. Na de Domoda in 2011 en de Plasas in 2012 is dit jaar de beurt aan de Benachin. Benachin is een geurige en kleurige rijst, op smaak en op kleur gebracht met van allerlei verse ingrediënten. Het wordt gegeten met fish (vis), beef (rundvlees) of chicken (kip) ook weer op een speciale manier klaargemaakt. Ik vind Benachin erg lekker (net zoals alle andere gambian dishes) en wil dit thuis ook kunnen maken. Ik heb goed opgelet tijdens mijn cooking-class en binnenkort komt het recept met bereidingswijze op onze website: www.huisvanmarabout-gambia.nl.

​Vrijdag was een rustige dag. Ik vertrok pas om 23.55 uur dus alle tijd om afscheid nemen van iedereen. Het was weer een mooie reis. De put is bijna af, er wordt hard aan gewerkt. De boompjes in de groentetuin, die in april geplant waren, groeien goed en de compound ziet er verzorgd uit. Dankzij de goede ondersteuning van Yusupha en Ebrima hebben wij in korte tijd veel kunnen doen. De Marabouts en de bewoners van onze compound in Busura zijn erg dankbaar voor alles wat wij, dankzij onze sponsoren, kunnen doen in de compound. De volgende stap is de handpomp (Blue Pump) die op de waterput geplaatst wordt. We zijn al druk bezig met een geïnteresseerde sponsor, maar alle ideeën zijn natuurlijk welkom!